Czerezwyczajka, czyliWszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją, Spekulacją i Nadużyciami Władzy – policja polityczna w Rosji radzieckiej, w Wyszkowie działała tylko jeden dzień sierpnia 1920 roku. Ale w okrutny sposób zamordowała 7 osób, dwie z nich były zakopane żywcem. Rok później w miejscu, gdzie bolszewicy zamordowali polskich żołnierzy, postawiono prosty pomnik – kamień z żelaznym krzyżem.
O odnalezieniu pomnika z Rybienka Leśnego
Na ósmym spotkaniu z cyklu „Tajemnice archiwum biblioteki miejskiej”, które odbyło się 9 września, wyświetlono (nakręcony przez Cezarego Mękałę) film „Odnalezienie pomnika pomordowanych żołnierzy w Rybienku Leśnym”. Film był kręcony kamerą VHS, trwa prawie 80 minut.
Spotkanie prowadził pracownik biblioteki Mirosław Powierza.
- Tego filmu by nie było, gdyby nie rzesza społeczników, których zobaczymy w filmie - podkreślił prowadzacy.
Te osoby, to m.in. Andrzej Eychler, Kazimierz Pióro, Kazimierz Deptuła, Marian Zawadzki (w 1920 r. miał 20 lat, mieszkał przy ul. Białostockiej i pamięta tę wojnę), Stanisław Grzybowski (autor książki „Nadzieja z tamtych lat”, honorowy obywatel Wyszkowa), Henryk Krawczyk, Piotr Turek (swoim ciągnikiem przewiózł pomnik z Somianki do Wyszkowa), Józef Dubert, Barbara Bielska i Cezary Mękała – autor trzech filmów: o znalezieniu pomnika, z narady i Mszy św. Dwa ostatnie filmy będą pokazane na następnych spotkaniach.
Oprócz filmów w bibliotece są też wycinki prasowe z roku 1989, głównie autorstwa Stanisława Grzybowskiego i książki, m.in. „Białe plamy”.
Co wydarzyło się 17 sierpnia 1920 r.
Czerezwyczajka, czyliWszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją, Spekulacją i Nadużyciami Władzy – policja polityczna w Rosji radzieckiej, w Wyszkowie działała tylko jeden dzień sierpnia 1920 roku. Ale w okrutny sposób zamordowała 7 osób, dwie z nich były zakopane żywcem. Rok później w miejscu, gdzie bolszewicy zamordowali polskich żołnierzy, postawiono prosty pomnik – kamień z żelaznym krzyżem.
Barbara Tanianis-Bielska, nauczycielka, polonistka, w latach 80. nagrała na magnetofon wspomnienia ludzi pamiętających sierpień 1920 roku. (fragmenty tych relacji są zamieszczone w reportażu Michała Bołtryka, zamieszczonym w wydanym w 1989 r. zeszycie „Białe plamy”). Oto dwie z nich.
Czesława Konarzewska-Dedońska z domu Sasinówna: „Siedmiu polskich żołnierzy odciętych od swej jednostki w Wyszkowie, schroniło się do gajówki pod żelaznym mostem. Tam mieszkał gajowy Sawicki, zarządca lasów państwa Skarżyńskich. Żyd z Wyszkowa przychodził do Sawickiego po mleko. On zobaczył tam tych żołnierzy i wydał ich Rosjanom. Gajowy opowiadał mojemu ojcu: - Panie Sasin, to było tak. Najpierw ich na gajówce rozebrali, a potem gołych popędzili na dół. Potem usłyszałem kilka wystrzałów. Poszedłem na drugi dzień nad Bug. Zobaczyłem zasypany okop, mnóstwo krwi i pasy ze skóry”.
Piotr Deptuła, rocznik 1909: „Po tygodniu od zamordowania żołnierzy odkopano ich ciała. Byłem wtedy przy tej mogile. Widziałem, że była zdarta skóra z rąk i nóg. Jeden miał ucięty język i wydłubane oczy. Wszyscy byli nadzy. Któryś z żołnierzy miał zaciśnięty rękaw od koszuli na szyi, inny miał wyjętą szczękę”.
Zwłoki zamordowanych ekshumowano kilka dni później; pięciu pochowano na wyszkowskim cmentarzu parafialnym, dwóch Żydów – na kirkucie.
Jedyną znaną z nazwiska ofiarą mordu jest ppor. Antoni Wołowski (1890-1920). Jego nazwisko znajduje się również na pomniku na zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym, ale jego ciała tam nie ma – w marcu 1921 roku zostało przewiezione do Łodzi i pochowane na Cmentarzu Bałuckim.
[CDN]
Na fot. Kadr z filmu - Piotr Turek wiezie odnaleziony w Somiance pomnik
Na fot. Kadr z filmu - Piotr Turek wiezie odnaleziony w Somiance pomnik
Elżbieta Szczuka
Komentarze
Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami internautów. Redakcja Nowego Wyszkowiaka nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. Redakcja zastrzega sobie możliwość przeredagowywania fragmentów komentarzy w sposób nie zmieniający ich przekazu, a w szczególnych przypadkach usuwania fragmentów lub całych komentarzy. Nie będziemy publikować opinii, które są wulgarne, obraźliwe, naruszające zasady współżycia społecznego, zawierają adresy www i e-mail oraz dane osobowe i teleadresowe, obrażają osoby publiczne, obrażają inne osoby uczestniczące w dyskusji, mogą łamać prawa autorskie, nie są zgodne z tematem komentowanego artykułu.
Lista komentarzy jest pusta!
Czytaj w aktualnym numerze
Reklama
Najczęściej czytane
Archiwum
Reklamy google
