Jerzy Różycki (na fot.)  urodził się 24 lipca 1909 r. w Olszanie, w guberni kijowskiej, jako czwarte, najmłodsze, dziecko Wandy i Zygmunta Różyckich. Rozpoczął naukę w szkole w Kijowie, ale przerwała ją rewolucyjna nawałnica.  W 1918 r. rodzina przeniosła się do odrodzonej Polski. Na jakiś czas osiedliła się w Wyszkowie; ojciec Jerzego był aptekarzem. Syn uczęszczał do Prywatnego Gimnazjum Koedukacyjnego Towarzystwa Szkoły Średniej w Wyszkowie, które ukończył w 1926 r. W październiku rozpoczął studia matematyczne na Uniwersytecie Poznańskim. W lutym 1932 r. uzyskał dyplom magistra matematyki, zaś kilka lat później – dyplom magistra geografii.

W 1929 r., na zlecenie Sztabu Głównego Wojska Polskiego, zorganizowano w Instytucie Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego kurs kryptologii – poszukiwano wyróżniających się w studentów, którzy włączyliby się w prace nad rozszyfrowaniem niemieckiej maszyny kodującej „Enigma”, uważanej za najdoskonalsze urządzenie tego typu. Wśród tych najlepszych znaleźli się: Jerzy Różycki, Marian Rejewski i Henryk Zygalski. Podjęli pracę w zespole kryptologów w filii Biura Szyfrów Sztabu Głównego w Poznaniu, a od 1932 r. w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego w Warszawie (radiokontrwywiad wojskowy). Na przełomie 1932 i 1933 r. złamali kody „Enigmy”, niemieckiej maszyny szyfrującej. Pierwszą polską kopię wojskowej wersji „Enigmy” zbudowano w 1933 r. w Wytwórni Radiotechnicznej „Ava” w Warszawie. Niemcy stale dokonywali zmian szyfrów, dlatego prace nad ich rozkodowaniem trwały nieprzerwanie do końca sierpnia 1939 r. – wtedy skonstruowane przez Polaków repliki „Enigmy” oraz założenia dotyczące jej obsługi przekazano Anglikom i Francuzom. Łamanie kodów niemieckiej armii w okresie II wojny światowej opierało się na odkryciach trójki polskich matematyków i przyczyniło się do ostatecznego zwycięstwa nad faszyzmem.

Po wybuchu wojny ze współpracownikami z Biura Szyfrów Jerzy Różycki ewakuował się do Rumunii. Pod koniec września kryptolodzy przedostali się do Francji. Współpracowali z francuskim wywiadem przy łamaniu szyfrów. W 1941 r. Jerzy Różycki popłynął do Algieru, żeby rozszyfrować przechwycone depesze radiowe. Zginął w drodze powrotnej do Francji 9 stycznia 1942 r. –  statek pasażerski, którym płynął, zatonął w nieznanych okolicznościach w rejonie Balearów.
 

Inspiratorem uczczenia w Wyszkowie pamięci słynnego absolwenta wyszkowskiego gimnazjum jest Maciej Sarnacki z wydziału promocji UM. Udało mu się przekonać do tego władze miejskie i powiatowe, pozytywnie do tematu odniosła się dyrekcja I LO im. C.K. Norwida. Odbyło się już pierwsze spotkanie w tej sprawie. W zamierzeniach jest odsłonięcie w budynku I LO tablicy ku czci Jerzego Różyckiego, zorganizowanie konkursu matematycznego, okolicznościowa wystawa w miejskiej bibliotece, publikacja książkowa.  Pamiątkową tablicę miałby odsłonić Janusz Różycki (ur. 10.05. 1939 r.), syn Jerzego, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, były szermierz i olimpijczyk.

Poszukiwane są pamiątki, zdjęcia i dokumenty związane z Jerzym Różyckim, a w szczególności z jego wyszkowskim epizodem (na razie nie znaleziono zdjęcia maturzystów z 1926 roku). Archiwum UAM w Poznaniu przysłało skany dokumentów studenckich dotyczących Jerzego Różyckiego. Jest tam m.in.  informacja o tym, że w maju 1926 roku Jerzy Różycki zdał maturę w wyszkowskim Gimnazjum. 

Autor:
Treść:
Kod z obrazka: